Gwarancje i poręczenia

Szczególnie szeroka jest oferta gwarancji spłaty kredytu przeznaczona dla sektora mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). W ramach kompleksowej oferty gwarancyjnej dostępne są także gwarancje dla dużych firm oraz osób fizycznych.

Dzięki działaniom rządu we współpracy z BGK, skutkującym utworzeniem w BGK Krajowego Funduszu Gwarancyjnego, gwarancje dla MŚP wpisały się już na trwałe w system finansowania polskich przedsiębiorców i stały się rozpoznawalną przez nie formą wsparcia.

Podstawą działalności gwarancyjnej BGK na rzecz MŚP jest program rządowy „Wspieranie przedsiębiorczości z wykorzystaniem poręczeń i gwarancji Banku Gospodarstwa Krajowego”. Podstawowym celem programu jest zapewnienie jak najszerszej możliwości wykorzystywania gwarancji i poręczeń. Poza wyżej wymienionym programem BGK wdrożył w 2021 r. również inny rządowy program gwarancyjny, „Czyste Powietrze”, którego celem jest zmniejszenie lub uniknięcie emisji pyłów i innych zanieczyszczeń wprowadzanych do atmosfery przez budynki jednorodzinne. Program umożliwia udzielenie wsparcia gwarancyjnego osobom fizycznym, które chcą sfinansować kredytem zabezpieczonym gwarancją BGK termomodernizację budynków i wymianę nieefektywnego źródła ciepła na nowoczesne źródło ciepła, spełniające najwyższe normy emisyjności.

Gwarancje BGK mają formę tzw. gwarancji portfelowych zabezpieczających transakcje finansowe udzielane przez banki, faktorów i leasingodawców. Formuła dystrybucji gwarancji za pośrednictwem instytucji finansowych i sieci ich oddziałów obejmujących swym zasięgiem cały kraj okazała się najbardziej efektywna, zapewniając szeroki dostęp do gwarancji BGK oraz skuteczność zabezpieczenia ryzyka finansowania i realizacji projektów służących rozwojowi przedsiębiorstw, a także innych ważnych dla Polski przedsięwzięć z zakresu zrównoważonego rozwoju.

W ofercie gwarancyjnej BGK w 2021 r. dostępne były następujące instrumenty:

• gwarancje de minimis,
• gwarancje COSME,
• gwarancje Biznesmax,
• gwarancje dla sektora rolnego,
• gwarancje płynnościowe,
• gwarancje spłaty limitów faktoringowych,
• gwarancje leasingu i pożyczki leasingowej,
• gwarancje Czyste Powietrze.

Kolejny rok, w którym nadal występowała pandemia COVID-19, był wyzwaniem dla przedsiębiorców i roli gwarancji BGK w łagodzeniu skutków wywołanego nią kryzysu . Szczególne warunki, z jakimi musieli się zmagać przedsiębiorcy, skłoniły BGK do kontynuowania działań mających na celu przedłużenie warunków pomocowych już wcześniej wprowadzonych lub wprowadzania nowych rozwiązań w obszarze gwarancji. W 2021 r. funkcjonował Fundusz Gwarancji Płynnościowych (FGP), dzięki któremu możliwe było udzielanie gwarancji płynnościowej spłaty kredytu i gwarancji spłaty limitu faktoringowego – instrumentów, które powstały przede wszystkim w celu utrzymania płynności finansowej przedsiębiorców. Dodatkowo w 2021 r. uruchomione zostały także gwarancje zabezpieczające transakcje leasingowe przedsiębiorców oraz gwarancje Czyste Powietrze dla osób fizycznych zainteresowanych finansowaniem wymiany źródła ciepła lub termomodernizacji domu jednorodzinnego.

Gwarancja funkcjonuje najdłużej na polskim rynku (od marca 2013 r.) i jest doskonałym przykładem skutecznego, realnego wsparcia przedsiębiorców.

Podobnie jak w 2020 r., także w 2021 r. gwarancja de minimis była kluczowym wsparciem w pozyskaniu finansowania w czasie pandemii, skierowanym do przedsiębiorców z sektora MŚP.

Na czas przeciwdziałania skutkom pandemii, czyli aktualnie do 30 czerwca 2022 r., gwarancja de minimis udzielana jest na szczególnych warunkach polegających na:

Zmiana parametrów, ale przede wszystkim uznanie rynku dla gwarancji de minimis jako skutecznego instrumentu wsparcia zaowocowało rekordową sprzedażą gwarancji de minimis. W 2021 r. udzielono 91 705 gwarancji na kwotę 34,17mld zł, co przełożyło się na kwotę finansowania w wysokości 46,24 mld zł. Natomiast według stanu od początku funkcjonowania programu gwarancji de minimis na dzień 31 grudnia 2021 r. udzielono 478 210 gwarancji o wartości ponad 124,31 mld zł.

Pozytywne efekty oddziaływania programu gwarancji de minimis potwierdzają corocznie badania przeprowadzane na podstawie informacji pozyskiwanych od przedsiębiorców. Wyniki badań potwierdzają*, że gwarancje de minimis umożliwiają pozyskanie kredytu – 48% badanych przedsiębiorców twierdzi, że bez gwarancji nie otrzymaliby go wcale, a 68% uważa, że otrzymałoby kredyt na gorszych warunkach. Co więcej, uzyskane dzięki gwarancji finansowanie pozwoliło na stabilizację sytuacji finansowej (76,7%), utrzymanie lub zwiększenie zatrudnienia (szacuje się, że 303,7 tys. miejsc pracy zostało zachowanych, a 146 tys. – utworzonych), jak również na wygenerowanie zasobów potrzebnych do rozwoju, umacnianie pozycji rynkowej (25,3% firm) i wykorzystanie potencjału przewagi rynkowej. Aż 72% badanych przedsiębiorców stwierdziło, że gwarantowane programem finansowanie w bardzo dużym lub dużym stopniu pomogło im przetrwać kryzysową sytuację związaną z pandemią.

*Efekty programów gwarancji de minimis i COSME, Bank Gospodarstwa Krajowego Departament Badań i Analiz, listopad 2021 r.

Gwarancje z programu COSME z regwarancją Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego są komplementarnym rozwiązaniem dla gwarancji wykorzystujących pomoc publiczną. Gwarancji udzielano na zasadach rynkowych, bez obciążania limitów pomocy publicznej, co jest szczególnie istotne w czasie powszechnego korzystania przez przedsiębiorców z różnorodnych form wsparcia oferowanych z wykorzystaniem tej pomocy. Gwarancje COSME udzielane są w ramach unijnego programu COSME oraz Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFSI), ustanowionego na mocy Planu Inwestycyjnego dla Europy. EFSI ma na celu wspieranie finansowania i wdrażania inwestycji produkcyjnych w Unii Europejskiej oraz zapewnienie lepszego dostępu do finansowania. BGK jako pierwszy w Europie podpisał w 2015 r. umowę COSME z EFI z Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych (tzw. planu Junckera).

Gwarancji COSME udzielano przy maksymalnym ograniczeniu wymagań formalnych, jakie musi spełnić przedsiębiorca, aby uzyskać finansowanie zabezpieczone tą gwarancją, tj. poza wspomnianym powyżej brakiem konieczności weryfikowania wykorzystania limitów pomocy nie ma też ograniczeń sektorowych, czyli gwarancje oferowane są bez względu na rodzaj prowadzonej działalności (z wyjątkiem sektorów zastrzeżonych zgodnie z przepisami unijnymi i krajowymi). Gwarancja COSME eliminuje również konieczność ustanawiania jakichkolwiek zabezpieczeń na majątku przedsiębiorcy.

To wszystko sprawia, że gwarancja ta cieszyła się popularnością wśród przedsiębiorców. Począwszy od 6 kwietnia 2020 r. do 31 grudnia 2021 r., obowiązywały korzystniejsze warunki gwarancji spłaty kredytów na finansowanie działalności bieżącej MŚP. Nastąpiło m.in. obniżenie prowizji BGK za gwarancję z 1% do 0,7%, ponadto wydłużono obowiązywanie gwarancji z 27 do 39 miesięcy.

W 2021 r. udzielono 4237 gwarancji na kwotę 736,48 mln zł, co przełożyło się na kwotę finansowania w wysokości 920,59 mln zł. Według stanu na dzień 31 grudnia 2021 r. od początku funkcjonowania programu gwarancji COSME udzielono 35 682 gwarancji o wartości ponad 6,15 mld zł.

Gwarancja dla innowacyjnych przedsiębiorstw oraz projektów z efektem ekologicznym to szczególna propozycja skupiająca się na rozwoju przedsiębiorstw, na jakości oferowanych przez nie usług i produktów, usprawnieniach technologicznych ułatwiających osiąganie zamierzonych celów, a także na budowaniu świadomości proekologicznej i proklimatycznej poprzez ułatwianie pozyskania finansowania potrzebnego do  sfinalizowania związanych z tym przedsięwzięć. Ten unikatowy na skalę europejską produkt wymaga ambitnych rozwiązań, dlatego gwarancja Biznesmax wyróżnia się na tle oferty gwarancyjnej. Oprócz uzyskania zabezpieczenia kredytu konstrukcja tego produktu gwarancyjnego pozwala przedsiębiorcy, który prawidłowo wykorzysta kredyt objęty gwarancją, otrzymać dotację refundującą zapłacone odsetki.

Gwarancja ta cieszy się sporym zainteresowaniem przedsiębiorców. Niewątpliwie atrakcyjność tej gwarancji miała duży wpływ na wzrost zapotrzebowania na nią, owocujący znaczną dynamiką wzrostu sprzedaży gwarancji w ostatnim roku. Na 1305 gwarancji udzielonych narastająco na 31 grudnia 2021 r. w kwocie 2,6 mld zł aż 812 gwarancji w kwocie 1,6 mld zł zostało udzielonych w 2021 r.

Jest to również efekt kontynuowania w 2021 r. zmian wprowadzonych do zasad udzielania gwarancji Biznesmax na czas przeciwdziałania skutkom COVID-19. Wprowadzone w 2020 r. zmiany koncentrują się na ułatwieniu dostępu do bieżącego finansowania. Stworzona została możliwość objęcia gwarancją kredytów obrotowych, bez związku z daną inwestycją i bez związku z katalogiem kosztów kwalifikowalnych. Systemem dopłat do odsetek objęto również kredyty obrotowe odnawialne i nieodnawialne.

Wśród głównych efektów programu gwarancji Biznesmax, wynikających z przeprowadzonej ewaluacji* wymienić należy:

* Efekty „Programu gwarancji Biznesmax z dotacją” w 2021 r., BGK.

To kolejna gwarancja z regwarancją Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego. Gwarancja ta była oparta na Europejskim Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFSI) i  miała na celu wspieranie podmiotów z sektorów kreatywnych oraz kultury. Gwarancja została wprowadzona do oferty BGK w 2019 r. z uwagi na stwierdzone szczególne trudności w pozyskaniu finansowania dłużnego dla tych sektorów. Zidentyfikowanym głównym powodem była specyfika działalności tych podmiotów, która ma często charakter unikatowy, prototypowy i innowacyjny, a majątek tych podmiotów wyróżnia się dużym udziałem wartości niematerialnych i prawnych. Z perspektywy banków kredytujących majątek ten nie stanowi atrakcyjnego zabezpieczenia jako unikatowy i trudno zbywalny w porównaniu z typowymi zabezpieczeniami o charakterze rzeczowym. Ponadto podmioty z sektorów kreatywnych i kultury mają nieregularne źródła dochodów, a ich działalność opiera się na  działaniach trudnych do wycenienia. Brak zewnętrznych źródeł finansowania ogranicza ich rozwój, innowacyjność i konkurencyjność. Gwarancja Kreatywna Europa była odpowiedzią na brak odpowiednich zabezpieczeń i jasnym sygnałem, że BGK podejmuje się również tak trudnych wyzwań jak wspieranie wymagających niszowych branż, zapewniając im specjalny instrument wsparcia. BGK przełamuje bariery i stereotypy zarówno po stronie banków finansujących, stroniących od nietypowych transakcji, jak i po stronie przedsiębiorców, którzy nie są biegli w świecie finansów, ale wyróżniają się kreatywnością i dostarczają społeczeństwu usług w sferze niematerialnej. Gwarancja ta jako produkt niszowy nie była wykorzystywana na masową skalę pomimo podejmowanych przez BGK licznych działań, takich jak szkolenia dla banków, zwiększenie zakresu kwalifikującej się do zabezpieczenia gwarancją działalności według kodów PKD czy całkowita rezygnacja z opłaty za gwarancję.

Gwarancja z FGR wspiera gospodarstwa rolne i przedsiębiorstwa przetwórstwa rolno-spożywczego spełniające kryteria MŚP. FGR jest pierwszym na rynku polskim funduszem gwarancyjnym BGK dostępnym dla całego sektora rolnego. Z gwarancji mogą korzystać producenci produkcji podstawowej produktów rolnych oraz przetwórcy lub wprowadzający do obrotu zarówno produkty rolne, jak i nierolne, pośrednio związane z produktem rolnym. Inicjatywa jest realizowana w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW).

Gwarancja jest też pierwszym instrumentem zwrotnym z PROW stosowanym na tak szeroką skalę. Co ważne, uzyskanie kredytu z gwarancją spłaty BGK jest łatwiejsze niż uzyskanie wsparcia dotacyjnego z PROW. Szybsza jest też ścieżka decyzyjna. Nabór wniosków nie jest ograniczony czasowo i można o nie wnioskować stale. Nie ma konieczności przeprowadzania złożonej oceny merytorycznej projektu. Ponadto gwarancją spłaty objęte są kredyty dotyczące wszystkich kierunków produkcji rolnej, bez względu na wielkość ekonomiczną gospodarstw rolnych. Rozwój sektora rolnego jest dobrym przykładem dbałości o wyrównywanie szans pomiędzy sektorami działalności gospodarczej i obszarami wiejskimi a pozostałymi obszarami. Jednocześnie zwrotny charakter instrumentu przełamuje w sektorze rolnym bariery finansowania opartego na kapitale zewnętrznym, a nie wyłącznie na zasobach własnych lub dotacjach. Z drugiej strony instytucje finansujące działalność gospodarstw rolnych, mając tak wysoki poziom dobrego i płynnego zabezpieczenia, chętniej inwestują swoje środki w przedsięwzięcia związane z ich działalnością. Na czas pandemii COVID-19 wprowadzono do warunków udzielania gwarancji dla sektora rolnego (PLG-FGR) dodatkowe ułatwienia i ulepszenia. Zmiany te umożliwiły obejmowanie tą gwarancją kredytów obrotowych na finansowanie bieżącej działalności, niepowiązanych z realizacją  przez kredytobiorcę inwestycji z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, z maksymalnym okresem gwarancji 39 miesięcy (kredyty odnawialne) i 51 miesięcy (kredyty nieodnawialne). Dodatkowo kredyty te zostały objęte dopłatą do odsetek. Dopłata do oprocentowania obejmuje maksymalnie okres 12 miesięcy, licząc od daty uruchomienia kredytu objętego gwarancją FGR, i wynosi 2 punkty procentowe w skali roku. Na 749 mln zł gwarancji FGR udzielonych według stanu na dzień 31 grudnia 2021 r. 65%, tj. 483 mln zł, udzielono w 2021 r. Łącznie, według stanu na dzień 31 grudnia 2020 r., od początku funkcjonowania programu gwarancji FGR udzielono 4762 gwarancji.

Gwarancja płynnościowa została utworzona w 2020 r. z myślą o średnich i dużych przedsiębiorstwach. W ten sposób włączono do systemu gwarancji portfelowych BGK zupełnie nowy segment odbiorców końcowych, tj. duże firmy. Gwarancja ta jest dowodem bardzo dobrej partnerskiej współpracy wewnątrz BGK i z interesariuszami zewnętrznymi, m.in. z Ministerstwem Finansów i z UOKiK. Gwarancje płynnościowe spłaty kredytu przeznaczone są na zapewnienie płynności finansowej polskim przedsiębiorstwom i dzięki temu utrzymaniu ich pozycji rynkowej oraz zatrudnienia. Gwarancja może zabezpieczać zarówno kredyty obrotowe nowo udzielone, jak i odnawiane kredyty obrotowe na kolejny okres. Gwarancją mogą być objęte kredyty, dla których umowy kredytu zostały zawarte nie wcześniej niż 1 marca 2020 r. Gwarancje zabezpieczają do 80% kapitału kredytu. Maksymalna kwota gwarancji nie może przekroczyć 200 mln zł, a łączna kwota kredytów z gwarancją udzielonych kredytobiorcy nie może przekroczyć 250 mln zł. Okres gwarancji wynosi maksymalnie 27 miesięcy, lecz nie dłużej niż okres kredytu wydłużony maksymalnie o 3 miesiące. W celu zwiększenia dostępności gwarancji płynnościowej dodatkowo wdrożono możliwość obejmowania gwarancją kredytów udzielanych w walucie obcej. Według stanu na dzień 31 grudnia 2021 r. udzielonych zostało 2747 gwarancji na łączną kwotę 26 mld zł, co jest znaczącym i wymiernym osiągnięciem dla gospodarki.

We wrześniu 2020 r. wdrożono do oferty gwarancje spłaty limitów faktoringowych przyznawanych przedsiębiorcom należącym do kategorii MŚP albo dużym przedsiębiorcom.

Po raz kolejny BGK okazał się liderem wśród innych instytucji finansowych w ramach Unii Europejskiej i prekursorem rozwiązań. Produkt ten, całkowicie nowatorski w skali UE, jednocześnie był pierwszym notyfikowanym przez Komisję Europejską produktem gwarancyjnym dla faktoringu.

Gwarancja zabezpiecza faktoring z regresem oraz faktoring odwrotny. Gwarancją mogą być objęte limity faktoringowe, dla których umowy zostały zawarte nie wcześniej niż 1 marca 2020 r.

Gwarancje zabezpieczają do 80% limitu faktoringowego. Maksymalna kwota gwarancji nie może przekroczyć 200 mln zł, łączna kwota limitów faktoringowych z gwarancją udzielonych faktorantowi nie może przekroczyć 250 mln zł.

Okres gwarancji wynosi maksymalnie 27 miesięcy, lecz nie dłużej niż okres limitu faktoringowego wydłużony maksymalnie o 3 miesiące.

Według stanu na dzień 31 grudnia 2021 r. udzielono 788 gwarancji na łączną kwotę 3,96 mld zł.

W 2021 r. BGK wdrożył nowy produkt gwarancyjny dla MŚP, tj. gwarancję spłaty transakcji leasingu finansowego i pożyczek udzielanych przez firmy leasingowe. Gwarancja portfelowa dla transakcji leasingowych jest uzupełnieniem dotychczasowej oferty gwarancji portfelowych BGK związanych z przeciwdziałaniem skutkom wywołanym przez COVID-19. Jest odpowiedzią na oczekiwania przedsiębiorców, którzy borykają się z trudnościami w uzyskaniu finansowania w firmach leasingowych. Nowa gwarancja BGK może zabezpieczyć do 80% kwoty leasingu lub pożyczki leasingowej bez odsetek oraz kosztów związanych z ich udzieleniem. Gwarancja BGK jest zabezpieczona regwarancją Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego z wykorzystaniem środków z Paneuropejskiego Funduszu Gwarancyjnego (EFG), Funduszu stworzonego na bazie środków finansowych pochodzących od większości państw unijnych. Fundusz jest dodatkową, poza budżetem unijnym, inicjatywą państw członkowskich, będących udziałowcami Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Polska przystąpiła do Funduszu, wyrażając tym samym swoją solidarność z innymi państwami członkowskimi w walce ze skutkami pandemii i wnosząc swój wkład finansowy, który służy innym państwom członkowskim, chcącym skorzystać z produktów oferowanych dzięki środkom EFG. Także w przypadku tej gwarancji BGK stał się prekursorem jako pierwszy bank rozwoju, który wykorzystał środki Paneuropejskiego Funduszu Gwarancyjnego w formule regwarancji, aby zaoferować wsparcie dla biznesu. Na koniec 2021 r. udzielono 1237 gwarancji na kwotę prawie 211 mln zł.

W 2021 r. BGK rozszerzył także ofertę gwarancji udzielanych jako portfelowe linie gwarancyjne o gwarancję Czyste Powietrze. Gwarancji udziela się w formie portfelowej linii gwarancyjnej na podstawie rządowego programu gwarancyjnego „Czyste Powietrze” z wykorzystaniem środków Ekologicznego Funduszu Poręczeń i Gwarancji. Jest ona przeznaczona dla osób fizycznych na zabezpieczenie kredytu na wymianę źródła ciepła lub termomodernizację domu jednorodzinnego albo wydzielonego w budynku jednorodzinnym lokalu mieszkalnego z wyodrębnioną księgą wieczystą. Gwarancja umożliwia otrzymanie kredytu na korzystniejszych niż standardowe warunkach oraz dotacji na częściową spłatę kredytu z programu priorytetowego „Czyste Powietrze realizowanego przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Dzięki gwarancji możliwe jest bezpłatne zabezpieczenie nawet do 80% kwoty takiego kredytu. Na koniec 2021 r. udzielono 204 gwarancji na kwotę prawie 8 mln zł.